حمله ترکیه به کردها، درس سیاست!

پس از آغاز تهاجم ترکیه به منطقه کرد نشین شمال سوریه، این اقدام ترکیه با واکنش وزارت خارجه جمهوری اسلامی مواجه شد، در بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با ابراز نگرانی نسبت به اقدام نظامی ترکیه در داخل اراضی سوریه و با توجه جدی به وضعیت انسانی و خطرات مترتب بر غیر نظامیان در منطقه تحت درگیری، توقف فوری حملات و خروج نظامیان ترکیه از خاک سوریه را مورد تاکید قرار می دهد و از طرف دیگر مجلس شورای اسلامی در ضمن بیانیه ای به محکومیت تهاجم ترکیه به شمال سوریه و کردها پرداخت و رئیس مجلس هم در همین راستا سفر خود به ترکیه را لغو کرد.
اما اگر بخواهیم تحلیلی از علت تهاجم ترکیه به شمال سوریه داشته باشیم بهترین الگو، استفاده از سطوح تحلیل "جیمز روزنا" برای ریشه یابی اقدام ترکیه می تواند باشد. بر این اساس در سه سطح به تحلیل این تهاجم می پردازیم:

1)در سطح تحلیل خرد باید گفت کشورها برای سرپوش گذاشتن به نقاط ضعف داخلی خود سعی می کنند با ایجاد یک جریان خارجی ، مشکلات داخلی را از متن به حاشیه ببرند و این اقدام تهاجمی ترکیه را نیز، می توان در همین چارچوب مورد تحلیل قرار داد، چرا که دولت اردوغان در حال حاضر با مشکلات سیاسی و اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. از طرفی ناکامی سیاسی حزب عدالت و توسعه در انتخابات شوراها و در بعد اقتصادی، تورم شدید و در نتیجه کاهش ارزش پول ملی ترکیه، در کنار افزایش نرخ بیکاری از عمده مشکلات حزب عدالت و توسعه است ، همچنین فضای امنیتی ترکیه بعد از کودتای 2016 و حجم گسترده دستگیری ها همگی باعث کاهش محبوبیت اردوغان و حزب متبوعش در ترکیه شده اند.

2)اما در سطح تحلیل میانی یا سطح تحلیل نظام سیاسی، ترکیه وجود حکومت خود مختار کردها را در نزدیکی مرزهای خود، بر نمی تابد. لذا دولت ترکیه به دنبال حذف کانتونهای کردی، از نزدیکی مرزهای خود می باشد و با ایجاد منطقه امن در حاشیه مرزهای خود و انتقال پناهجویان سوری به این مناطق در پی تغییر دموگرافی منطقه و بر هم زدن ترکیب اکثریتی کردهای منطقه می باشد. با افزودن رویکرد ایدئولوژیک و ماجراجویانه نوعثمانيگري ترکیه و اردوغان به سطح تحلیل میانه اهمیت شمال سوریه و اقدام نظامی اردوغان را بهتر می توان تشریح نمود.

3)اما در سطح تحلیل کلان یعنی تاثیر ساختار و محیط خارجی به نظر میرسد عدم موفقیت ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا ظرف چند دهه اخیر و شکست سیاست های خاورمیانه ای اردوغان به نوعی انزوای ترکیه در ارتباط با کشورهای عربی، سرشکستگی ترکیه را در پی داشته است و ازطرفی بی اعتنایی شخص ترامپ به مسئله کردها باعث شد تا ترکیه دست به چنین نمایش قدرتی بزند.

اما در طرف مقابل استقرار نیروهای ترکیه در منطقه شمال سوریه برای مدت طولانی در تضاد با منافع جمهوری اسلامی قرار میگیرد و از طرفی به نظر میرسد ترامپ با زیرکی اقدام به واگذاری فضای مناسب به ترکیه نموده چرا که با این کار ایالات متحده می تواند با استفاده از اصطکاک میان قدرت های موجود منطقه یعنی ایران و ترکیه و عربستان به خنثی سازی انرژی این سه قدرت منطقه ای پرداخته و با کمترین هزینه به مدیریت آن بپردازد.

لذا با توجه به دلایل ذکر شده به نظر میرسد جمهوری اسلامی با رویکردی منطقی ضمن اقدام به محکومیت این اقدام ترکیه و مطرح نمودن لزوم پایبندی به قرار داد " آدانا " میان ترکیه و سوریه، از طرفی باعث حفظ تمامیت ارزی سوریه و از طرف دیگر حفظ تمامیت ارزی سوریه و خروج نیروهای ترک از منطقه و استقرار نیروهای ارتش سوریه خواهد شد. 

و در کلام آخر باید گفت ایالات متحده یکبار دیگر نشان داد که نمی تواند شریک و متحدی قابل اعتماد باشد، چرا که این چندمین باری است که واشنگتن در بزنگاه ها پشت کردها را خالی می کند ، در گذشته نیز در سال 1975 پس از توافق شاه با حکومت بعثی چنین سیاستی را نسبت کردها به کار گرفته بود.