ممیزی کتاب کودکان امری مرسوم در دنیا

کودکان و نوجوانان باتوجه ویژگیهای روحی و روانی و الگوپذیری و تعلیم پذیری و ازطرفی شرایط پیچیده اجتماعی، توانایی دفاع از حقوق خود را ندارند. از سوی دیگر همین خصوصیات در کودکان منجر به این می‌گردد که افرادی در جامعه وجود داشته باشند که‌ از‌ ناتوانی کودکان به عنوان پلی برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می‌کنند و حتی در اثر غفلت و ناآگاهی از اصول‌ تعلیم و تربیت، آثاری تولید می‌کنند که به زیان‌ کودکان است. لذا در دنیای معاصر از ابزاری به نام ممیزی استفاده می‌کنند.
معصومیت و تعلیم پذیری کودکان و هرنوع خدشه به این هدف تربیتی ظلمی بزرگ برای خود کودک و آینده‌ی جامعه بحساب می‌آید لذا هدف از ممیزی کتاب کودک، حمایت از حقوق کودکان است و از جمله عوامل‌ی مانند مسائل عقیدتی‌، اخلاقی‌ و هنری اهمیت‌ بیشتری در آن دارند.

الف‌ـ ممیزی عقیدتی
چون در کودکی هنوز شاکله‌ی مسائل مذهبی شکل نگرفته و در نوجوانی نیز نوجوان همراه با شبهات و سوالات متعدد است به همین دلیل برای نویسندگان عرصه‌ی مهمی برای پردازش و نویسندگی برای کودکان است. لذا این‌ ویژگی‌ها‌ باعث‌ می‌شود که هم مبلغان دینی‌ برای این گروه سنّی حساب ویژه‌ای باز کنند و هم‌‌ راهزنان‌ ایمان، دشـمنان دین نیز نوجوانان و کودکان را مستقیما مورد هدف قرار دهند، از‌ این‌ رو‌ این نوع ممیزی ضرورت پیدا می‌کند. براین اساس است که ممیزی توجه به نکات عقیدتی درست و مبتلابه باید مورد توجه واقع شود.

ب‌ـ ممیزی اخلاقی
کودکی و نوجوانی دوره‌ای است که در ان توانایی‌ موضع‌گیری کمتری احساس می شود و کودکان توان مشارکت جدّی در ارتباط را ندارند و به صورت‌ مخاطبی‌ صرفا‌ تأثیر پذیر عمل می‌کنند. لذا اگر موضوع را از ایـن زاویـه بنگریم، ضرورت‌ ممیزی اخلاق گرایانه بیشتر احساس می‌شود؛ زیرا چهارچوبها و قواعد اخلاقی است که تعالی و پیشرفت جامعه را‌ میسر‌ می‌سازد‌.

ج‌ـ ممیزی هنر و ادبیات
ممیزی هنری، درواقع به نوعی نقد هنری و ادبی شباهت دارد که بااستفاده از اهرم ها و ابزارهایی‌ که‌ در اختیار دارد، از چاپ آثار ضعیف و نازل هنر و ادبیات جلوگیری می‌کند. این نـوع ممیزی نسبت به‌ هنر و زبان حساسیت ویژه نشان می‌دهد چون گاها استفاده از الفاظ و اشکال موجب اشاعه‌ی ناهنجاری‌ها می‌گردد، لذا افرادی سودجو با‌آگاهی‌ از‌ این امر، باکاستن از هزینه‌های کتاب‌، مـثل‌‌ ویراستاری‌، تصاویر‌ خوب‌ و… سعی‌ دارنـد، سود بیشتری نصیب خود کنند. به همین دلیل ممیزی در یحث هنر و ادبیات نقش تاثیرگذاری دارد.

امام خمینی(ره) در مورد ممیزی کتابها می فرمایند:
«نوشته‌هایى که می‌خواهد طبع بشود، ‏یک چند نفرى که می‌دانید، یقین دارید که آن‌ها آدم‌هایى هستند که مستقیم هستند، و ‏در راه مسیر ملت و کشور هستند و وابستگى به هیچ‌جا ندارند، آن‌ها نوشته‌ها را ‏مطالعه کنند، درست دقت کنند در آن، و بعد از این که دقت کردند در روزنامه یا در ‏مجله نوشته بشود. این طور نباشد که یک وقت بنویسند و منتشر بشود، بعد بفهمند ‏که این نوشته بر خلاف بوده است؛ این یک چیزى است که لازم است. باید ‏کتاب‌هایى که نوشته می‌شود، و همین طور چیزهایى که منتشر می‌شود، اینها باید ‏درست توجه بشود. و افراد مطلع، مدبر و کسانى که از مکتب‌ها اطلاع دارند و مسیر ‏آن‌ها را می‌دانند، این‌ها توجه بکنند، و کتاب‌ها را مطالعه کنند قبل از انتشار. این، هم ‏صلاح خود شماست و هم صلاح ملت است.» [1]

اما این نوع ممیزی در کتاب بالاخص در کتاب کودکان تنها در کشور ما مرسوم نبوده و در تمام کشورها مرسوم است. در بسیاری‌ از کشورهای غربی ممیزی کتاب کودک وجود دارد و قانون سخت‌گیری هایی را نسبت به کتاب‌ کودک اعمال کرده است‌.
ممیزی در آمریکا
در آمریکا یکی از مهم‌ترین قوانین ممیزی به سال 1873 میلادی باز می‌گردد. در این قانون موسوم به "کامستاک" – آنتونی کامستاک از فعالان اجتماعی شهر نیویورک در تدوین این قانون نقش اساسی ایفا نموده است - در کنگره این کشور به تصویب رسید که بر اساس آن فروش کتاب با محتوای غیر اخلاقی ممنوع اعلام شد.  ممنوعیت انتشار کتاب در آمریکا را می توان به عنوان نمونه به "خوشه‌های خشم" نوشته نویسنده مشهور، جان اشتاین بک اشاره داشت که در دادگاهی در کالیفرنیا از توزیع این کتاب در کتابخانه‌ها و مدارس جلوگیری نمود. [2]
ممنوعیت در انگلیس
قوانین موسوم به "وقاحت" (Obscenity Laws) در حوزه نشر کشور انگلیس از چاپ و انتشار کتاب‌های مرتبط با موضوعات غیراخلاقی جلوگیری می‌کنند. سال 1727 میلادی و زمانی که انتشارات "ادموند کورل" به علت انتشار کتابی غیر اخلاقی محکوم گردید را اولین نمونه در تاریخ انگلیس در این خصوص ذکر کرده‌اند. [3]
ممیزی در فرانسه
همچنین در ماده 2 قانون سال 1949 فرانسه‌ آمده اسـت: «نشریات ویژه کودکان و نـوجوانان (چـه‌ ادواری و چه‌ غیر‌ ادواری‌ مثل کتاب) نباید هیچ‌گونه‌ تصویری‌، هیچ‌گونه‌ داستانی‌، هیچ‌گونه گزارشی، هیچ‌گونه ستون مخصوصی و هیچ‌گونه مطلبی، معرف هواداری از تبهکاری، دروغ، دزدی، تنبلی، لاابالی‌گری، نفرت، بی‌بندوباری، یا هرگونه اعمالی‌ که‌ جنایت‌ و جرم‌ مـحسوب می‌شوند، به نحوی‌ باعث انحراف اخلاقی کودکان‌ و نوجوانان‌‌ می‌گردند و سبب تشویق یا تقویت پیشداوری‌های‌ قومی می‌شوند، داشته باشند. آن ها همچنین نباید هیچ‌گونه آگهی یا اعلان تجارتی، برای‌ نشریاتی‌ که‌‌ طبیعتا بـاعث انحراف اخلاقی کودکان و نوجوانان‌ می‌گردند، داشته باشند.

پی‌نوشت:
1). صحیفه امام، ج13، ص474.
2). مشرق نیوز (yon.ir/fF4Vc)
2). همان.