امیر سرتیپ ثقفی فر: مسیر ۷۰ ساله را ۱۰ ساله رفتیم

امیر سرتیپ ثقفی فر در گفت‌وگوی تفصیلی با باشگاه خبرنگاران جوان:

معاونت طرح و برنامه و رئیس جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی ارتش درباره ساخت سامانه باور ۳۷۳ و آینده این نیرو توضیحاتی را ارائه کرد.

 چندین سال است که دیگر هیچ پرنده دشمن جرات نزدیک شدن به مرزهای ایران اسلامی را ندارد، چراکه چشمان همیشه بیدار نه تنها در حال پایش و رصد مرزهای کشورمان هستند بلکه تا چند صد کیلومتر فراتر از مرزها را نیز رصد می کنند، حتی اگر هواپیمایی مانند هواپیمای ایساف آمریکایی هم باشد باید اجازه بگیرد و پس از ورودش به خاک میهن اسلامی ما باید هفت ساعت منتظر بماند تا بعد از عذرخواهی اجازه پرواز مجدد به او بدهند.

دوران دفاع مقدس نقطه عطفی برای رهایی از وابستگی به غرب و شرق و حرکت به سوی خودکفایی بود که در آن متخصصصان کشور با روحیه جهادی و به فرمان ولی امر خود به تجهیزاتی که عمر عملیاتی آنها در حال پایان یافتن بودند، عمر انقلابی دادند.

یکی از عرصه های اصلی حفاظت از آسمان و مرزهای کشورمان بخش کنترل شکاری پیش تر زیرنظر نیروی هوایی ارتش با  نام کنترل شکاری فعالیت می کرد اما بعد از دوران دفاع مقدس و با توجه به اهمیت این موضوع و از سال ۱۳۷۱ قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه را عهده‌دار شده بود. قرارگاه پدافند هوایی با مأموریت دفاع از هوا و فضای ایران با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های پدافند هوایی نیرو‌های مسلح ایران در دهم شهریورماه ۱۳۸۷ با ساختاری متفاوت سازماندهی و تقویت گردید که بعد‌ها این روز به‌عنوان روز پدافند هوایی شناخته شد.

قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا که در ساختار سازمانی قبلی هدایت و کنترل عملیاتی یگان‌های پدافند هوایی نیرو‌های مسلح را برعهده داشت، در ساختار تشکیلاتی جدید (نیروی چهارم ارتش) با تحویل گرفتن کامل یگان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی و اعمال فرماندهی کامل بر یگان‌های مذکور، با در اختیار گرفتن فرماندهی اطلاعات و شناسایی، شبکه راداری، موشکی و توپخانه، دیده‌بانی وسامانه‌های پشتیبانی رزمی و عمومی یگان‌های مذکور، از طریق سامانه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی (ADOC-SOC-CRC-CP) مسئولیت کنترل عملیات هوایی ایران را برعهده دارد. همچنین کلیه جنگ افزار‌ها و یگان‌های پدافند هوایی سپاه و ارتش نیز مثل قبل تحت فرامین عملیاتی قرارگاه پدافند هوایی عمل خواهند کرد.

مناطق پدافند هوایی کشور

۱ - منطقه پدافند هوایی شمال (امام حسن مجتبی) -تهران

۲ - منطقه پدافند هوایی شمال غرب (شهید سرتیپ برادری) - تبریز
۳ - منطقه پدافند هوایی جنوب شرق - بندرعباس
۴ - منطقه پدافند هوایی جنوب - بوشهر
۵ - منطقه پدافند هوایی جنوب غرب - امیدیه
۶ - منطقه پدافند هوایی مرکز (شهید نصراصفهانی) - اصفهان
۷ - منطقه پدافند هوایی غرب - همدان
۸ - منطقه پدافند هوایی شمال شرق - مشهد

حوزه دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان به مناسبت فرارسیدن سالروز تشکیل نیروی پدافند هوایی برآن شد تا با امیر سرتیپ دوم ستاد مهدی ثقفی فر معاونت طرح و برنامه و رئیس جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی ارتش و همچنین از طراحان ارشد سامانه باور ۳۷۳ گفت‌وگویی را درباره چگونگی ساخت این سامانه و مسائل مربوط به این نیروی راهبردی انجام دهد.

باشگاه خبرنگاران جوان: امیر چرا نیروی پدافندی ما به سمت طراحی چنین سامانه‌ای رفت؟ لطفا دلایل آن را توضیح دهید.

ثفقی‌فر: استفاده از تجهیزات گوناگون پدافندی در دوران دفاع مقدس و گذشت زمان سبب مستهلک شدن این تجهیزات شده به همین دلیل نیاز به نوسازی آنها بسیار احساس می‌شد. از سویی دیگر هم با بررسی تهدیدات اطراف ما طی دهه‌های اخیر مشاهده می‌کنیم که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی این تهدیدات روز به روز افزایش پیدا کرده است، البته اگر تهاجم رژیم بعثی به کشورمان اتفاق نمی‌افتاد بازهم نیاز داشتیم تا بخش‌های پدافندی خودمان را هم متناسب با بخش‌های آفندی که در سایر کشور‌ها پیشرفت داشته اند، تجهیز کرده و خود را برای کم اثر کردن تهدیدات آماده کنیم.

هنگامی که کشورمان ارتقای قدرت و تجهیزات پدافندی خود در مقابل افزایش روز افزون تهدیدات پیرامون کشورمان را در دستور کار قرارداد، فرماندهان ارشد نظامی کشورمان تصمیم به طراحی پدافند موثر و تقویت آن اتخاذ کردند، البته برخی تحریم های تسلیحاتی نیز در حرکت به سوی ساخت این سامانه موثر بود.

همه این عوامل موجب شد تا به دنبال طراحی و ساخت سامانه سلاح بومی و موثر برای مقابله با تهدیدات باشیم، از طرفی هم نیاز داشتیم تا به هر قیمتی امنیت آسمان کشورمان را تامین کنیم و برای طراحی و ساخت سامانه سلاح پیشرفته بومی باور ۳۷۳ اقدام کنیم، البته باید توجه کنیم که سامانه باور ۳۷۳ نخستین سامانه بومی ما در عرصه پدافندی نیست بلکه پیش از این هم تجهیزاتی مانند رادارها هم داخل کشور ساخته شده است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

باشگاه خبرنگاران جوان: نحوه ساخت سامانه باور ۳۷۳ به چه شکل بود؟

ثفقی‌‌فر: برای این کار ابتدا لازم بود تا بستر‌های مدیریتی پروژه را فراهم کنیم، پس اولین گام تاسیس کانونی برای همکاری‌های مشترک بخش‌های مختلف کشور مانند دانشگاه ها، صنایع دفاعی کشور و متخصصین حوزه پدافند در پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) بود.

لازم به ذکر است که آغاز این پروژه همزمان شده بود با صدور فرامین رهبر معظم انقلاب درباره این سامانه و ابلاغ دستورات لازم از سوی فرماندهان ارشد ارتش نسبت به انجام آن، بعد از این فرامین بود که برآن شدیم تا این کار را به صورت علمی و با انجام تحقیقات خاص آغاز کنیم تا تهدیدات را از این طریق کم اثر و یا بی اثر کنیم، به همین دلیل باید علاوه بر تهدیدشناسی، کمی سازی تهدیدات را هم مستند کرده و شروع به رفتار شناسی آنها می‌کردیم.

باید این نکته را در اینجا ذکر کنیم که دستیابی به مقادیر کمی و کیفی تهدیدات کار بسیار مشکلی است و معمولا این اعداد به خاطر ماهیت محرمانه نزد کشور‌ها مخفی بوده و دسترسی به آنها ممکن نیست. به همین دلیل توانستیم این اطلاعات را از طریق روش‌های مختص به خود و در محدوده بسیار نزدیک به دست آوریم. البته ما برای این کار از راهکار‌های تحقیقی و میدانی بهره بردیم و با محاسبه این اطلاعات با استفاده از نرم افزار‌های بومی و متخصصین خود موفق شدیم تا کمی سازی تهدیدات و تهدید شناسی را تهیه کنیم. البته این سند در حال به روزرسانی است.

باشگاه خبرنگاران جوان: کمی درباره این سند و هدف آن توضیح دهید؟

ثفقی‌فر: برای تببین کامل این موضوع باید ابتدا به این مسئله اشاره کنیم که سطح مقطع راداری هواپیمای پنهان کار اف ۲۲ عددی تقریبی در حدود ۰/۰۰۰۲ اعلام شده است؛ بنابراین اگر پیش از این می‌خواستیم راداری را طراحی کنیم که بتواند این سطح مقطع را کشف و علیه او اقدام پدافندی انجام دهد، به این نتیجه می‌رسیدیم که نمی‌توانیم چنین سیستمی را بسازیم و یا اصولا ساخت چنین سیستمی برای ما به صرفه نیست. به همین دلیل نیاز داشتیم تا این عدد را به صورت تقریبی برای خودمان به دست بیاوریم. این عدد را اگر با پیکر یک فرد بالغ توصیف کنیم، هم اندازه یک بخش به وسعت یک متر مربع است، این مقیاس و اندازه را باید این گونه وصف کنیم که سامانه ما باید یک شی مانند درب نوشابه را در فاصله بیش از ۱۰۰ کیلومتری کشف، ردگیری و مورد اصابت قرار دهد.

گام بعدی پس از تنظیم سند تهدیدشناسی، امکان سنجی از طراحی مفهمومی تا طراحی تفصیلی است. برای این کار نیازداشتیم تا بخش‌های مختلف و دانش بنیان کشور مانند صنعت و متخصصین را وارد کانون همکاری های مشترک خود کنیم. سیر رسیدن به طراحی تفصیلی در حدود ۵ سال به طول انجامید که از آن طریق تمامی زیربخش‌ها و زیرسامانه‌ها را طراحی کنیم. ما در این بخش همکاری ۱۰۰ شرکت دانش بنیان، ۱۰ دانشگاه صنعتی کشور و همنچنین پشتیبانی و همکاری بیش از چهار صنعت بزرگ کشور از جمله هوافضا، صنایع الکترونیک ایران، صنایع الکترونیک شیراز و سازمان صنایع دفاعی را در کنار خود داشتیم که با همکاری بخش‌های ذکرشده به مرور توانستیم تا زیرسامانه‌های سامانه باور ۳۷۳ را تولید کنیم.

البته ذکر یک نکته بسیار مهم است که برای ساخت و طراحی این سامانه به گونه ای عمل می کردیم که بخش های فناورانه کشور همراه با این طراحی توانایی پیاده سازی آن را داشته باشند و باید فاصله این موارد باید به نحوی رعایت می شد که طراحی ها دچار OVERDOSE  نشوند. پس از طی این مرحله باید وارد مرحله جمع بندی پروژه می شدیم، این اتفاق طی دو سال محقق شد و توانستیم زیرسامانه های ساخته شده را در کنار یکدیگر قرارداده و تنظیمات مختص به کالیبره کردن و سایر تنظیمات فنی را انجام دهیم؛ بعد از طی مراحل ذکر شده از مرحله تست سرد به مرحله تست گرم وارد شده و این سلاح را در عرصه میدانی آزمایش کردیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: ساخت این سامانه چه دستاوردهایی برای ما داشت؟

ثفقی‌فر: هنگامی که پروژه‌ای با این وسعت در صنعت نظامی و در طول ۱۰ سال انجام می‌شود، قطعا اسرار و رموز محرمانه‌ای دارد و مدیریت اعتبارات مربوط به آن نیازمند مدیریتی خاص است، لازم به ذکر است که در این پروژه افراد و متخصصان ویژه و خاصی فعالیت داشتند، انجام و به ثمر رساندن چنین پروژه‌ای برای کشور بسیار ارزشمند و برای دشمنان بهت آور است. چراکه با مطالعه نحوه انجام چنین پروژه‌هایی در دنیا مشاهده می‌کنیم که این کار فقط در دو یا سه کشور انجام شده است. کشور‌هایی که مدیریت آنها به گونه‌ای پیشرفت کرده که می‌توانند پروژه‌های طولانی مدت و پیچیده را به راحتی انجام دهند.  

ما امروز علاوه بر تولید باور ۳۷۳؛ به دانش ساخت و مدیریت این گونه سیستم‌ها دست پیداکردیم. یعنی از امروز به بعد می‌توانیم چنین پروژه‌هایی را در سطوح بالاتر و زمانی کوتاه‌تر میدانی کنیم، پس دستیابی به این دانش مدیریتی اولین آورده ساخت این سامانه سلاح است. دومین دستاورد هم دستیابی به سامانه‌ای بود که می‌توانست در تراز اس ۳۰۰ و بالاتر از آن عمل کند.  

ساخت این سامانه دستاورد دیگری هم برای ما داشت و آن هم این بود که پیام ما می توانیم را به گوش جهانیان رساند؛ ما امروز و بعد از ده سال با ساخت این سامانه به این نقطه رسیده ایم که  افکار و اندیشه‌های بزرگ، دانش وسیع، دانشگاه‌های قدرتمند، صنعت کارآمد و نیرو‌های متخصص نظامی توانسته اند در کنار همدیگر به دانشی دست پیداکنند که موجب بهت و سردرگمی متخصصین حوزه پدافند در دنیا شده است، البته باید توجه داشت که باور همانند حلقه انگشتری است که ۳۷۳ یعنی نام پیامبر(ص) مانند نگینی درخشان بر روی آن می‌درخشد.

باشگاه خبرنگاران جوان: چند نفر ساعت صرف ساخت این سامانه سلاح شده است؟

ثفقی‌فر: برای ساخت این سامانه سلاح بیش از یک میلیون و سیصد هزار نفر ساعت در بخش های مختلف عملکرد ثبت شده است، البته با رصد دقیق تر آمار مربوط به این سامانه به اعداد بالاتری دست پیداخواهیم کرد. 

باشگاه خبرنگاران جوان: آیا برنامه ای برای ساخت سلاح هایی مانند باور ۳۷۳ و یا بالاتر از آن را در محدوده کوتاه بُرد، میان بُرد و یا بُرد بلند داریم؟

ثفقی‌فر: ما با ساخت این سیستم سلاح موفق شدیم تا تجربه بسیار خوبی را در مدت ده ساله به دست آوریم، البته باید در اینجا به این نکته اشاره کنیم که این مسیر را کشور‌های پیشرفته دنیا طی ۷۰ سال طی کرده اند و ما طی یک دهه فناوری، دانش و تجربه خوبی را در این مسیر به دست آوردیم؛ این سامانه بُرد کُشنده‌ای در حدود ۲۰۰ کیلومتر دارد و با توجه به گستردگی وسعت کشورمان، حتما گام‌های بعدی ما به سوی ساخت سامانه‌هایی با بُرد‌ بیشتر برای انهدام تهدیدات برداشته شده است، مرحله مطالعاتی این کار آغاز و در حال طی  بخش‌های پایانی است، ضمن هدف گذاری برای ساخت نسخه های بعدی سامانه باور نیز انجام شده است. ما با ساخت این سامانه قصد داشتیم تا نشان دهیم که هیچ چیز مانع ما نیست و اگر قرارباشد که امنیت آسمان جمهوری اسلامی برقرار شود ما این امنیت را به هر قیمتی به دست می‌آوریم. 

ذائقه متخصصان دفاعی ما با دستیابی به این سامانه ارزشمند شیرین شده و ما این شیرینی را از دست نخواهیم داد؛ این مسیر باید برای تقویت مرزهای آسمانی جمهوری اسلامی تا جایی ادامه داشته باشد که تمام تجهیزات پدافندی کشورمان بومی و ساخت داخل و همچنین به روز باشد.  

مسیر ۷۰ ساله دنیا را ۱۰ ساله رفتیم

باشگاه خبرنگاران جوان: تا چه میزان از تجهیزات پدافندی ما بومی است؟

ثفقی‌فر: بهتر است این سوال را اینگونه پاسخ دهیم که ما موفق شده ایم سخت ترین حلقه پدافند که رسیدن به سامانه سلاح هایی در حد باور است را به دست آوریم. ما امروز در بومی سازی صفر تا صد تجهیزات پدافندی مشکلی نداریم و این را هم ذکر کنیم که طی سال های آینده تمامی تجهیزات پدافندی کشور بومی خواهد شد، این خودکفایی به نحوی انجام می شود که دانش این سلاح های بومی در دستان خودمان قرار خواهد داشت و دانش مربوط به آن هم فقط در دانشگاه‌های نظامی کشورمان تدریس خواهد شد و آن دسته از افسرانی که توان همگام سازی دانش بومی را با تجهیزات بومی داشته باشند، آینده درخشان نیروی پدافند هوایی را خواهند ساخت.

باشگاه خبرنگاران جوان: لطفا درباره دستاوردهای که اخیرا رونمایی شده است توضیح دهید.

ثفقی‌فر: ما با فناوری های که در اختیار داریم موفق شده ایم تا در حوزه کشف، رادارهای مراقبتی و کنترلی به دستاوردهای بزرگی دست پیداکنیم. این رادارها می توانند بدون تاثیرپذیری از موانع زمینی تا چند صد کیلومتر دورتر را رصد کنند. رادارهای بردبلند کشورمان هم توان کشف اهداف با سطح مقطع کم را در فاصله های بسیار دور و برخی دیگر هم توان کشف و رصد پرنده های پنهان کار را دارند. رادارهای تاکتیکی ما می توانند تا در حداقل زمان در هر نقطه ای مستقر شده و در موقع لزوم برای پیمایش بعدی آماده شوند. 

همه این موارد نشان از تبدیل پدافند هوایی کشورمان به یک نیروی حرفه ای و خودکفا از نظر عملکرد و تجهیزات است. اکنون پدافند هوایی کشور در حوزه کشف، ردگیری و انهدام حرف های زیادی برای گفتن دارد، البته این موارد همه مربوط به بخش باروتی بوده و درباره برخی از بخش‌ها مانند بخش های سیگنالی و انرژی مستقیم هم نمی توان توضیح ارائه کرد چون جزئیات آنها محرمانه است.

باشگاه خبرنگاران جوان: خاطره ای از یک فرمانده...

ثفقی‌فر: چند روز پیش یکی از فرماندهان اسبق نیرو برای بازدید از دستاورد‌های پدافندی به ستاد پدافند هوایی آمده بود و عنوان کرد پدافند امروز با پدافند گذشته که من فرمانده او بودم تفاوت های بسیاری دارد، این در حالی است که تنها ۱۰ یا ۱۲ سال از دوران فرماندهی ایشان می‌گذرد. این سخنان نشان از رشد فزاینده و قابل توجه پدافند دارد و از سویی دیگر معنای این سخنان نشانه رشد صنایع و دانشگاه‌های ما در کشور است، یعنی اگر ظرفیت‌های علمی ما در سطح دنیا در معرض نمایش قرار گیرد، این واقعیت دارای ریشه است و به سطحی از دانش رسیده ایم که حاصل آن فناوری‌های نوینی است که بخشی از آنها را مشاهده می‌کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: امیر صباحی فرد چندی پیش و در مراسم تبیین بیانیه گام دوم انقلاب در این نیرو گفته بود که " ما سلاح های سری در اختیار داریم " منظور چیست؟

ثفقی‌فر: نخستین سلاح سِری ما، ایمان به خداوند و خودباوری است. اگر ده سال قبل این سخن را مطرح می کردیم شاید کسی باور نمی کرد اما امروز که سامانه باور ۳۷۳ را ساخته ایم، می توان گفت که نیروی متعهد و باورمند در همه بخش های دفاعی کشور یکی دیگر از سلاح های سری ما است و ما با استعانت از همین دارایی ها توان فتح قلل مختلف در همه حوزه ها مانند ورود به فضا را داریم.

باشگاه خبرنگاران جوان: همکاری و تعامل نیروی پدافند هوایی ارتش و نیروی هوافضای سپاه که نقش پدافندی هم دارد، چگونه است؟

ثفقی‌فر: پیام حضور نیروهای متعدد در حوزه پدافند این است که ما امروز موفق شدیم برای تقویت این حوزه به شیوه ای دست پبداکنیم که هر قوه ای که در کشور وجود دارد به فعل تبدیل شود. یا به عبارتی به جای استفاده از یک دست از دو دست برای تامین امنیت هوا و فضای کشورمان بهره می بریم. 

امروز ما از طریق مراکز کنترل و فرماندهی مشترک با هوافضای سپاه،  تحت یک شبکه می توانیم تمام فعالیت ها و اقدامات تاکتیکی خود را انجام دهیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: آینده نیروی پدافند هوایی با توجه به دستور رهبر انقلاب مبنی بر تبدیل از قرارگاه به یک نیروی مستقل را چگونه پیش بینی می کنید؟

ثفقی‌فر: از دیدگاه بنده آینده نیروی پدافند هوایی بسیار روشن است. وقتی ما تاکنون گام های خوبی را برای پیشرفت نیروی پدافند برداشته ایم، پس گام های بعدی را هم با جدیت و پشتکار برمی‌داریم. یعنی همان طور که گذشته پدافند را به امروز روشن تبدیل کردیم، امروز را هم به آینده روشن تری تبدیل خواهیم کرد. البته راهی که ما تا امروز برای پیشرفت پدافند طی کرده ایم راهی معمول برای پیشرفت پدافند در دنیا است. 

نیروی پدافند در آینده نیرویی است که ما برای پیشرفت آن از راه های غیرتجربی و بِکر بهره خواهیم برد. همین حالا هم دشمن به هیچ اطلاعاتی از سامانه باور ۳۷۳دسترسی ندارد و سردرگُم شده است.

باشگاه خبرنگاران جوان: کلام آخر

ثفقی‌فر: بنده باید از بخش های مرتبط با طراحی و ساخت این سامانه، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت دفاع، فرماندهی کل ارتش، فرماندهان سابق و حاضر نیروی پدافند ارتش که این پروژه بزرگ را هدایت و ساماندهی کردند، تشکر کنم. البته باید از بخش های دانش بنیان، کارکنان نیروی پدافند، متخصصان دفتر طراحی های مشترک و پروژه های خاص، دانشگاه ها که این بار سنگین را مردانه حمل کرده و به سر منزل مقصود رساندند، تشکر لازم را هم انجام دهم.

گفت‌وگو از مهدی طلوع وند