شرم بر این اینستاگرام

پس از پدید آمدن شبکه‌های اجتماعی در جهان مجازی، بحران‌های فرهنگی و هویتی زیادی پدید آمد. یکی از مهم‌ترین ابزارهای فرهنگ‌ساز در فضای مجازی، اینستاگرام می‌باشد. اینستاگرام یکی از محبوب‌ترین رسانه‌های اجتماعی با محوریت انتقال تصاویر و ویدئو در بستر فضای مجازی بوده که در داخل ایران نیز محبوبیت بسیار زیادی پیدا نموده است.
بسیاری از جوانان و نوجوانان ایرانی جزو مخاطبان اینستاگرام هستند به‌گونه‌ای که هم‌اکنون بستر اجتماعی اینستاگرام اولین و محبوب‌ترین شبکه‌ی اجتماعی در داخل ایران و یازدهمین سایت پربازدید طبق آمار سایت الکسا می‌باشد.[1] اینستاگرام یکی از محبوب‌ترین رسانه‌ها در نزد ما ایرانیان است و علت اصلی آن‌هم، تصویر محور بودن آن و اشتراک‌گذاری پیام‌ها و محتواها از طریق ویدئو و تصاویر می‌باشد. بسیاری در فضای اینستاگرام علاوه بر اقدامات روزمره خویش به سمت‌وسوی تجارت در آن نیز حرکت کرده‌اند و صفحات تجاری در فضای اینستاگرام روزبه‌روز رونق بیشتری به خود می‌بیند. چراکه باوجود فقدان نظارت‌های مختلف زمینه ایجاد کسب‌وکارها به صورتی سریع‌تر و یا حتی کسب‌وکارهای غیرمجاز در این فضا رونقی بیشتری گرفته است.
 یکی از مشکلات این شبکه اجتماعی بحث ایجاد چالش‌های اجتماعی است. حقیقتاً رسانه‌هایی مانند اینستاگرام فرهنگ‌ساز هستند و به‌نوعی فرهنگ یک جامعه را می‌توانند دست‌خوش تغییرات نمایند. نمونه‌اش را در سال‌های قبل نیز مشاهده کردیم. نمونه‌هایی مانند چالش سطل آب یخ[2] در سال هزار و سیصد و نودوسه که تبدیل به یکی از مهم‌ترین مسائل در بین سلبریتی‌ها و هنرمندان شده بود.چالشی که به بهانه حمایت از کودکان دارای بیماری‌های خاص شروع و تبدیل به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در فضای مملکت ما شد. سلبریتی‌هایی که این چالش‌ها را تبلیغ نمودند و مردمی که با حمایت از پیام‌های منتشرشده در قالب این چالش‌ها به گسترش آن‌ها دامن می‌زنند.
 اما بعضی از اوقات چالش‌ها شیب تندی به سمت زدودن حیا و عفت در فضای جامعه دارد. برای مثال چالش‌هایی مانند آزادی‌های یواشکی و چهارشنبه‌های سفید که اصل آن‌ها در فضای اینستاگرام شکل گرفت، زمینه‌ساز کشف حجاب عده‌ای از بانوان و انتشار تصاویر غیر محجبه از آن‌ها در بستر فضای مجازی شد.[3] اما این فضای مجازی پا را از این نیز فراتر نهاده و برخی از سلبریتی‌های خارج نشین با ایجاد چالش‌هایی بسیار وقیحانه سعی در قبح زدایی از حیا و عفت در خانواده می‌نمایند. برای مثال اخیراً یکی از سلبریتی‌های ترکیه نشین بانام میلاد حاتمی دعوت به یک چالش بسیار زشت و زننده نموده است.[4] چالشی که در آن افراد می‌بایست لحظاتی خصوصی از فضای زندگی خانواده خویش را برای این فرد فرستاده تا در صفحه اینستاگرام خود منتشر کند.
 این ویدئوهای وقیحانه هرچقدر زننده‌تر باشند مخاطب بیشتری خواهند داشت. هم‌اکنون شاهد این هستیم که به بهانه چند صد دلار درآمد و بازدید این‌گونه ویدئوها، افرادی حاضر شدند لباس بزرگ‌ترها و پدرها و مادرها را از تن درآورده و از آن‌ها عکاسی نموده و در بستر فضای مجازی منتشر کنند. امری که شاید اگر به همین افراد چند سال پیش ‌چنین پیشنهادی را ارائه می‌دادیم با عصبانیت برخورد می‌نمودند. اما شیب ملایم فرهنگ‌سازی رسانه‌هایی مانند اینستاگرام کار را بجایی رسانده که قوه حیا و حجب در حد اعلای خودش در فضای جامعه از بین رفته و دست‌خوش تغییرات جدی شده است. دقیقاً ماجرا ماجرای پختن قورباغه است که اگر مقدار شعله کم باشد و به آرامش تمام قورباغه در داخل آن انداخته شود بدون این‌که این حیوان متوجه چیزی شود پخته می‌شود.
شاهد این هستیم که در فضای فرهنگی در بستر فضای مجازی با شیبی آرام و ملایم چگونه حجب و حیا حتی در فضای درون خانواده با چالش‌هایی مانند این چالش شرم در اینستاگرام از بین می‌رود. هدف اصلی آن نیز قبح زدایی از بزرگ‌ترهاست که می‌بایست شخص کارهای خلاف عفت در مقابل بزرگ‌ترها انجام داده و آن را منتشر نماید. بسیار باید مراقب این شیطنت‌های رسانه‌ای باشیم و بدانیم شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام چگونه می‌توانند فرهنگ یک ملت را عوض کنند. اینجاست که باید مجدد از مسئولین امر این سؤال پرسیده شود که به چه بهانه یک شبکه اصالتاً آمریکایی می‌بایست در فضای داخل کشور ما تا به این حد و اندازه نفوذ و قدرت داشته باشد؟
 امری که رهبری بارها و بارها به آن اشاره نمودند. بحث شبکه ملی اطلاعات و داشتن زیرساخت فضای مجازی بومی. متأسفانه مسئولین ما نسبت به این امر کاملاً بی‌خیال هستند و هیچ اقدام مؤثری در این فضا انجام نداده‌اند. رهبری بارها و بارها در سخنرانی خویش مانند سخنرانی سال هزار و سیصد و نودوهشت در دانشگاه جامع[5] و یا سال هزار و سیصد و نودوشش در جمع دولتی‌ها[6] به این نکته اشاره نمودند که در حال حاضر مهم‌ترین بحث زیرساخت است و وقتی زیرساخت بومی نباشد یک نفر از ترکیه می‌آید و این‌گونه با درست کردن چالش و با وعده وعیدهای مالی فضای فرهنگی جامعه را دچار تشویش خاطر می‌کند.
 جامعه‌ای که درگیر این‌گونه جریان‌سازی‌های رسانه‌ای شود فرهنگ خود را به‌مرور از دست خواهد داد. در مرحله اول از مسئولین خواهشمندیم هرچه سریع‌تر به فکر زیرساخت‌های بومی و شبکه ملی اطلاعات باشند و از مردم نیز خواستاریم با مدیریت صحیح فرزندان در فضای مجازی جلوی گسترش این‌گونه آسیب‌ها را بگیرند. امری که با داشتن سواد رسانه‌ای به‌خوبی امکان‌پذیر است.  امید است که هرچه سریع‌تر فضای مجازی را نه در آسیب‌ها بلکه در فرصت‌های آن بشناسیم و این محقق می‌شود با خواست و اراده مردم و مسئولین این مملکت.

[1] yun.ir/rhbmhe

[2] yun.ir/0kp8w8

[3] yun.ir/8zvee6

[4] yun.ir/d8gd98

[5] yun.ir/qmi29d

[6] yun.ir/s6ww22